NVM 30.06.004 paltrok houtzaagmolen De Eenhoorn

Geschiedenis

Hij is gebouwd in of voor 1776 aan de oostelijke oever van het Spaarne op de plek waar mogelijk vanaf 1642 een eerdere houtzaagmolen heeft gestaan. Op kaarten uit 1615 en 1642 wordt een "Schalkwycker Mole" respectievelijk een Saegh Mole genoemd in de buurt van deze plek.[1] De oudste vindplaats van de naam De Eenhoorn is een overdrachtsakte uit 1721. Waarom voor de naamgeving het mythisch wezen 'eenhoorn' werd gekozen, is onbekend. De naam ging over naar de molen die omstreeks 1776 gebouwd moet zijn.

Omstreeks 1926/1927 is bij de molen een elektrische zagerij gebouwd. Om de molen te behouden heeft de Vereniging De Hollandsche Molen hem in 1927 aangekocht. In 1963 is hij overgedragen aan de gemeente Haarlem. In dezelfde periode verrees het grote stadsdeel Schalkwijk in de nabijheid van het jaagpad waaraan de molen staat. Daardoor is de landschappelijke waarde van De Eenhoorn in zijn omgeving sterk veranderd. Sinds 2016 draagt de buurt waarin de molen zich bevindt de naam De Eenhoorn. De gemeente is nog steeds eigenaar, maar het beheer is in 1986 overgedragen aan de Stichting Molens Zuid-Kennemerland, die de molen regelmatig laat zagen.

.Algemeen

• De Eenhoorn is een houtzaagmolen, in de categorie paltrokmolen.
• Locatie: Jaagpad 6F, Haarlem (via Zuid‑Schalkwijkerweg).
• Rijksmonumentnummer: 19872

Technische kenmerken & constructie

• Gehele molenlichaam staat op een centrale paal (koningsstijl) plus een ring van houten rollers op een baksteenbasis. Zo kan hij gedraaid worden (‘kruien’) om de wieken in de wind te zetten.
• Zaagvloer is open aan drie zijden, alleen de wind­staande zijde (voorkant) en de zijluifels bieden wat bescherming tegen barre weersomstandigheden.
• De wieken (zeilen) zijn common sails met een spanwijdte van ongeveer 20 meter.
• Er zijn oorspronkelijk vier zaagramen (zaagstukken) geweest, wat afwijkend is — de meeste paltrokken hebben er drie. Eén van die vier is later verwijderd en vervangen door een gewichts-/pompraammechanisme.

Restauraties & gebruik

• In 1992‑1993 is de molen (deel van) hersteld, met name de hoofdconstructie, de onderbouw en de linker conische beplanking.
• 2015‑2016: er bleek schade aan de fundering; de molen is tijdelijk stilgelegd voor inspectie en herstelling van de fundering en andere structurele onderdelen.
• In 2019 werkzaamheden voor vervanging van de hoofdfundering onder de molen: funderingspalen bijgeperst, gemetselde muur grotendeels in beton vervangen.
• De wieken (‘roeden’) zijn recent (2023) vernieuwd.

Specificaties :